Co wiesz o antybiotykach?

Antybiotyki, grupa leków mających zdolność niszczenia bakterii lub hamowania ich wzrostu. Antybiotyki nie działają (lub działają w znikomy sposób) na zdrowe komórki organizmu. Początkowo otrzymywane były z hodowli gł. grzybów czy bakterii, obecnie wiele z nich wytwarza się sztucznie.

Pierwsze antybiotyki powstały na bazie penicyliny, odkrytej 1928 przez A. Fleminga, 1942 wprowadzonej do lecznictwa dzięki badaniom H.W. Floreya i E.B. Chaina (1945 wszyscy trzej otrzymali Nagrodę Nobla). Nazwa antybiotyki została stworzona 1945 przez S.A. Waksmana. Mechanizm działania tych leków jest różny: niektóre uszkadzają błonę komórkową bakterii, powodując rozpad komórki (tak działa np. penicylina), inne hamują syntezę białka przez bakterię i tym samym uniemożliwiają jej wzrost i podział (np. tetracykliny, makrolidy).

Ze względu na budowę i działanie środki te dzieli się na kilka grup: 1) antybiotyki beta-laktamowe, w których skład wchodzą pochodne penicyliny, oraz cefalosporyny; 2) tetracykliny; 3) antybiotyki aminoglikozydowe; 4) antybiotyki peptydowe i antybiotyki o innej budowie. Z powodu narastającej oporności bakterii poszukuje się wciąż nowych, bardziej skutecznych antybiotyków.

Antybiotyki, często nadużywane, stosowane niewłaściwie lub zbyt krótko, wywołują powstawanie wśród bakterii zjawiska tzw. oporności, która polega na wytwarzaniu specjalnych białek (przykładem może być obecność w wielu bakteriach tzw. beta-laktamazy), rozkładających dany antybiotyk, co powoduje brak jego niszczącego działania na dany szczep bakterii (oporne drobnoustroje niszczą cząsteczkę antybiotyku, zanim ta zdąży uszkodzić bakterię). Ponieważ żaden antybiotyk nie działa na wszystkie rodzaje bakterii, powinien być ściśle dobrany, często trzeba wykonywać szereg badań (np. posiew z antybiogramu) w celu ustalenia drobnoustroju, który wywołał chorobę, oraz jego oporności na antybiotyki.

Wiele antybiotyków niszczy florę bakteryjną przewodu pokarmowego i w związku z tym pozbawia ustrój witamin przez nią wytworzonych. Zakłóca to równowagę mikrobiologiczną, doprowadzając do niepohamowanego rozwijania się innych bakterii i grzybów na dane antybiotyki niewrażliwych. Rozwija się wówczas stan zapalny błon śluzowych, szczególnie dokuczliwy w jamie ustnej, pochwie, odbytnicy, dochodzi do wymiotów i biegunki.

O czym należy pamiętać?

• nie istnieje uniwersalny antybiotyk, który pomoże na wszystkie dolegliwości,
• antybiotyk nie może być stosowany „w ciemno”,
• antybiotyk należy przyjmować według wskazówek lekarza, nie można odstawiać go wcześniej, niż zostało to przewidziane,
• antybiotyków nie wolno stosować „na własną rękę”,
• antybiotykiem nie należy leczyć ani przeziębienia ani grypy.